«طوفان فکری» (Brainstorming) یکی از شناخته‌شده‌ترین روش‌ها برای ایده‌پردازی و تکنیکی جذاب در حل مسئله و تفکر خلاق است.
قدمت استفاده از این تکنیک که در دهه‌های اخیر در میان گروه‌های مختلف طرفداران زیادی پیدا کرده، به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد؛ شاید به نخستین باری که انسان‌ها گرد هم آمدند تا برای حل یک مسئله، تصمیمی کاربردی بگیرند.
با این حال، طوفان فکری یا بارش فکری با نام الکس آزبورن (Alex Osborn)، کارشناس حوزه تبلیغات، گره خورده است؛ فردی که در دهه 1950 میلادی، طوفان فکری را در کتابی با نام «تخیل کاربردی» (Applied Imagination) به عنوان یک تکنیک حل مسئله مطرح کرد.
فهرست محتوا
طوفان فکری چیست؟
الکس آزبورن را پدر طوفان فکری می‌نامند. روشی که آزبورن پیشنهاد داد بر چند اصل ساده بنا نهاده شده بود: تمامی افراد یک گروه باید با بهره‌گیری از تفکر غیرمستقیم در ایده‌پردازی و حل مسئله مشارکت داشته باشند.
طوفان فکری روشی برای تولید ایده و به اشتراک‌گذاری دانش است. ایده‌هایی که در این فرایند تولید می‌شوند در نهایت به حل بهتر یک مشکل یا مسئله تجاری یا فنی کمک می‌کنند. از ویژگی‌های تکنیک طوفان فکری این است که افراد یک گروه، فارغ از نقشی که در سازمان یا شرکت خود دارند، تشویق می‌شوند بی‌وقفه و بدون ترس فکر کنند.
طوفان فکری به عنوان یک فعالیت گروهی شناخته می‌شود؛ فرایندی که طی آن هر شرکت‌کننده باید به محض اینکه ایده‌ای به ذهنش رسید آن را با دیگران به اشتراک بگذارد. مهم نیست آن ایده چقدر عجیب، ساده یا حتی مضحکو خنده‌دار به نظر برسد.
در پایان جلسه نیز تمام ایده‌ها دسته‌بندی و در مرحله بعد رتبه‌بندی می‌شوند تا در نهایت ایده‌ای به دست آید که مسئله مورد نظر را حل کند.
قوانین طوفان فکری
الکس آزبورن، مبدع تکنیک طوفان فکری، در طرح این روش، بر اهمیت موضوع اصلی تأکید زیادی داشت. آزبورن معتقد بود تعریف دقیق موضوع و مسئله اصلی که برای حل آن به ایده نیاز داریم اهمیت بسیاری دارد.
موضوعاتی که بیش از حد خاص هستند می‌توانند تفکر را محدود کنند. از سوی دیگر موضوع اصلی اگر به خوبی تعریف نشود مانع از تولید ایده‌های قابل اجرا خواهد شد.
بهتر است گروهی که برای اجرای تکنیک طوفان فکری در نظر می‌گیرید شامل افراد مرتبط با موضوع و همچنین کسانی باشد که مهارت بالایی در خلق ایده‌های بدیع و غیرمنتظره دارند. در مباحث سازمانی، این افراد می‌توانند کارکنانی از داخل یا خارج از سازمان باشد.
گاهی نیز لازم است به کارهای تکراری که به صورت عادت درآمده‌اند شک کنید. از خود بپرسید «چه می‌شود اگر این کار را انجام ندهم؟»
زیر سؤال بردن روش‌های متداول و اندیشیدن به شیوه‌های جدید در بسیاری از موارد، مسیر جدیدی را مقابل شما باز می‌کند؛ مسیری که شاید هیچ‌گاه تصور نمی‌کردید در آن قدم بگذارید.
آزبورن چندین قانون اصلی را برای اجرای تکنیک طوفان فکری مطرح کرد. این قوانین به شما کمک می‌کنند تا مطمئن شوید از دل جلسه شما، نتایج و ایده‌هایی سازنده تولید می‌شود و همه حاضران نیز در فرایند تولید ایده مشارکت می‌کنند:
- ایده‌های بدیع و مبتکرانه را تشویق کنید، هر چند در ابتدا عجیب به نظر برسند.
- کمیت ایده‌ها مهم‌تر از کیفیت است. سعی کنید بیشترین ایده ممکن را خلق کنید.
- از زیر سوال بردن ایده‌ها و انتقاد از افراد خودداری کنید.
- ایده‌های خوب را با طرح سوالات مختلف حول آن، پرورش دهید.
- در حین ایده‌پردازی، مسئله اصلی را فراموش نکنید.
موانع اجرای صحیح طوفان فکری
از آنجایی که بسیاری از افراد گمان می‌کنند روش طوفان فکری را به طور دقیق می‌دانند، در فرایند اجرا، نمی‌توانند به درستی از آن استفاده کنند.
طوفان فکری اگر صحیح اجرا شود، یکی از بهترین روش‌ها برای پرورش تفکر خلاق است. با این حال اجرای اشتباه آن ممکن است فقط زمان شما را تلف کند، بدون اینکه نتیجه‌ای برایتان داشته باشد.
راهکارهای زیر کمک می‌کند ایده‌پردازی‌های شما در جلسه طوفان فکری، بهترین نتایج را داشته باشد:
- بدون داشتن برنامه دقیق و مشخص، جلسه را آغاز نکنید. باید بدانید موضوع اصلی و سؤال‌های محوری کدامند.
- بهتر است در کنار شرکت‌کنندگان برای تولید ایده، از یک تسهیل‌گر باتجربه نیز بهره ببرید. این تسهیل‌گر باید بتواند جلسه را مدیریت کند و آن را به پیش ببرد.
- اجازه ندهید یکی از شرکت‌کنندگان متکلم وحده شود. در این حالت، سایر اعضای تیم سرخورده می‌شوند و احساس می‌کنند نمی‌توانند ایده‌های مناسبی تولید کنند.
- بسیاری از افراد سعی می‌کنند خود را هم رنگ جماعت کنند. در نتیجه نظراتی را مطرح می‌کنند که می‌دانند مورد تأیید دیگران قرار می‌گیرد. تسهیل‌گر باید این افراد را شناسایی کند و آن را نسبت به بیان ایده‌های خود تشویق کند.
- جلوی افرادی که ایده‌های دیگران را قضاوت می‌کنند بگیرید. قضاوت کردن، انتقاد یا هر گونه نظر دادن درباره ایده‌های دیگران، سبب می‌شود تنوع ایده‌ها کاهش یابد.
تکنیک طوفان فکری به صورت انفرادی
گرچه طوفان فکری به عنوان یک روش گروهی حل مسئله شناخته شده اما می‌توان آن را به صورت انفرادی نیز به کار بست.
برخی معتقدند که افراد می‌توانند از نظر کیفی و کمی ایده‌های بهتری نسبت به گروه‌ها خلق کنند.
یکی از مزایای طوفان فکری به صورت انفرادی این است که افراد خود را اسیر سانسور نمی‌کنند. در این حالت شاید آن دسته از ایده‌های خاص و خلاقانه که انتظارش را داریم بهتر به دست بیاید.
در این روش بهتر است ابتدا منابع مختلفی را در رابطه با مسئله مورد نظر خود بررسی کنید. مطالعه و تحقیق درباره افراد برجسته‌ای که در حوزه کاری شما صاحب‌نظر هستند نیز می‌تواند به شما کمک کند.
نباید انتظار داشته باشید که ایده‌هایی که به تنهایی خلق می‌کنید حتما راه حل نهایی برای حل مسئله باشد. این ایده‌ها می‌توانند مسیر حل مسئله و تفکر خلاق را برای شما هموار کنند.
اگر قرار است پروژه‌ای را به صورت گروهی انجام دهید اما می‌خواهید افراد به صورت جداگانه به تولید ایده بپردازند می‌توانید طوفان فکری را به صورت انفرادی اجرا کنید.
چطور طوفان فکری را به صورت انفرادی اجرا کنیم؟
برای اجرای انفرادی تکنیک طوفان فکری، ابتدا اطلاعات لازم و کافی درباره مسئله مورد نظر را در اختیار تمام اعضای گروه قرار دهید. مطمئن شوید که همه اعضا، مسئله را به صورت دقیق درک کرده‌اند.
هر یک از اعضای گروه باید به صورت جداگانه به تولید ایده بپردازند. لازم نیست زمان زیادی برای تولید ایده اختصاص دهید.
بسیاری از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بخش عمده ایده‌ها در 5 دقیقه نخست شکل می‌گیرند. این زمان بستگی به پیچیده بودن مسئله شما نیز دارد.
وقتی افراد به صورت جداگانه ایده‌پردازی کردند از یک تسهیل‌گر یا نفر سوم کمک بگیرید تا ایده‌ها را ارزیابی کند.
فرایند بررسی ایده‌ها به صورت گروهی نیز امکان‌پذیر است. همه شرکت‌کنندگان می‌توانند در کنار هم نتایج را بررسی کنند.
یادتان باشد که باید خلاق باشید. راه حل بسیاری از مشکلات، خلاقیت است.
[wpdiscuz-feedback id=”myuorf1mu6″ question=”لطفا بازخورد خود را اینجا بگذارید” opened=”0″]به شما پیشنهاد می‌کنیم خودتان را محدود به یک روش خاص نکنید. اگر به درک درستی از مسئله و تکنیک طوفان فکری رسیده باشید، خودتان می‌توانید مناسب‌ترین راه را برای بررسی ایده‌ها و خلق ایده کشف کنید.[/wpdiscuz-feedback]
تکنیک طوفان فکری در راچونه
گروه پژوهشی مدیریت راهبردی و عملکرد راچونه، تکنیک طوفان فکری را به عنوان یکی از سرفصل‌های دوره مجازی تفکر خلاق به شیوه‌ای نوین آموزش داده است.
دوره آفلاین تفکر خلاق، یکی از بخش‌های شش‌گانه دوره جامع یادگیری تفکر تینکا است که بیش از 140 دقیقه آموزش توسط اساتید مجرب این رشته و همچنین دو ویدیوی مبانی و تکنیک‌های مرتبط را شامل می‌شود.
مدرس دوره تفکر خلاق:
دکتر محمد ابویی اردکان دارای مدرک دکترای مدیریت سیستم‌ها از دانشگاه تهران، در این دوره به عنوان استاد، مباحث مربوط به تفکر خلاق را برای شما تشریح می‌کند.
آنچه در دوره تفکر خلاق خواهید آموخت:
- خلاقیت چیست؟
- تعریف خلاقیت
- خلاقیت چه نیست؟
- چرایی خلاقیت
- منابع خلاقیت
- افراد خلاق در سازمان
- افراد خلاق
- رهبران خلاق
- تفکر همگرا و واگرا
- گریز‌اندیشی
- محدود شدن خلاقیت در سازمان
- مدیریت شرایط زمینه‌ای
- فراهم‌کردن شرایط خلاقیت فردی
- فرایند حل مسئله به شیوه خلاق
- ارتباط تفکر تحلیلی و خلاق
- تکنیک ششصد و شصت و شش
- تکنیک عکس‌های سخنگو
- تکنیک چی می‌شد اگر
- تکنیک دستور پخت بساز
- تکنیک طوفان فکری
- تکنیک به ددلاین نرسی مردی
برای آشنایی با این دوره و تهیه آن به صفحه دوره‌های مجازی در وبسایت راچونه مراجعه فرمایید یا بر روی این لینک کلیک کنید. در ادامه بخشی از ویدیوی تدریس دکتر محمد ابویی اردکان در دوره مجازی تفکر خلاق گروه راچونه را مشاهده می‌کنید.
