عنوان کتاب ( فارسی): دوره عمر سازمان: چطور از مرگ آن‏ها جلوگیری کرده و امکان رشد آن‏ها را فراهم آوریم

عنوان کتاب (انگلیسی):

Corporate Life Cycles: HOW AND WHY CORPORATIONS GROW AND DIE AND WHAT TO DO ABOUT IT

نام نویسنده: ایساک ادیزس (ICHAK ADIZES)

نام مترجم: کاوه محمد سیروس

ناشر : مرکز نشر دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران)

سال و دوره چاپ : چاپ سوم، 1381

تلخیص: مهدی احمدی

مروری بر کتاب :

تمامی موجودات زنده از جمله گیاهان، حیوانات و انسان‏ها همگی از منحنی ( دوره‏های) عمر و یا سیکل حیات پیروی می‏کنند. این گونه موجودات، متولد می‏شوند، رشد می‏کنند، به پیری می‏رسند و نهایتاً می‏میرند. سازمان‏ها مانند موجودات زنده دارای منحنی‏های عمر و یا سیکل حیات هستند. از یک طرف در هر مرحله از مراحل این دوره‏ها با مشکلات خاص آن دوره‏ها مواجه هستند و از طرف دیگر در مراحل گذار یا انتقالی بین این دوره‏ها با مسائل و مشکلات از نوع خاص مواجه می‏گردند. که این مراحل رشد سازمانی در یک تقسیم‏بندی کلی به شرح زیر می‏باشند: 1- مرحله تولد 2- مرحله رشد 3- مرحله بلوغ 4- افول( مرگ یا پیری). مرحله ایجاد یا تولد اولین دوره از حیات سازمان است که سازمان هنوز ایجاد نشده و فقط به صورت یک ایده وجود دارد در این دوره تأکید بر ایده‏ها و امکاناتی است که که در آینده تحقیق آنها محتمل است و این مرحله نیاز به خلاقیت و نوآوری دارد و در واقع ایجاد یک کسب و کار متمایز و جدید متفاوت از رقبا. در این دوره سازمان ساکن است یعنی مانند وسیله‏ی نقلیه‏ای که هنوز به حرکت درنیامده است، سازمان هم ایستاده و هنوز به حرکت در نیامده و نیازمند یک فکر یا ایده جدید برای حرکت می‏باشد. در این دوره سازمان از لحاظ مالی ضعف دارد و نیازمند سرمایه‏گذاری می‏باشد برای شروع کار به همین دلیل سازمان محدودیت منابع به خصوص منابع مالی دارد. در دوره بعدی از مراحل حیات سازمان که دوره رشد می‏باشد بر خلاف دوره قبلی که هنوز ایده‏ای وجود نداشت، ایده‏ها شکل گرفته و مورد قبول واقع شده است حال باید ایده‏ها به عمل تبدیل شده و سازمان بر مشکل کمبود نقدینگی فائق آمده و میزان فروش افزایش یافته است که در این مرحله سازمان نه تنها قادر به ادامه حیات است بلکه در حال توسعه و پیشرفت می‏باشد که این شرایط بنیان‏گذار سازمان به غرور و تکبر بزرگ دچار می‏کند. مرحله بعدی مرحله بلوغ می‏باشد در این مرحله سازمان دارای ساختارهای رسمی شده و اندازه سازمان هم گسترش یافته است و برای کنترل عملیات و افراد نیازمند تنظیم قوانین و مقررات می‏باشد تا بتواند کنترل های لازم را برای تحقق اهداف مورد نظر داشته باشد. و ارتباطات سازمانی در حالت سلسله مراتبی و عمودی شده و از سازمان دارای رسمیت بالا همراه با تمرکز و عدم تمرکز شده است. در مرحله پیری و مرگ هم سازمان دیگر قدرت انعطاف خود را از دست داده است، سیستم‏های سازمانی به انتهای رشد خود که شروعی است برای اشاعه فساد سازمانی رسیده‏اند و سازمان در این مرحله به تدریج روحیه خلاقیت و نوآوری را از دست می‏دهد. به تدریج که انعطاف‏پذیری سازمانی کاهش می‏باشد کنترل سازمانی هم کاهش می‏یابد.

اما با توجه به شناخت این مراحل نقش مدیریت چیست؟ مدیریت باید در هر مرحله از حیات سازمانی تصمیم بگیرد و بتواند آن وضعیت را اداره و رهبری کرده و به درمان آن بپردازد مدیریت باید سازمان را به دوره‏ی تکامل برساند و در آن دوره نگه دارد و این به معنای مدیریت و رهبری کردن می‏باشد. در واقع در هر مرحله از مراحل حیات سازمان نقش مدیریت شناخت و آگاهی نسبت به فرهنگ آن دوره و تصمیم گیری و رفتار متناسب با آن دوره می‏باشد. اما مدیریت هنگام تصمیم‏گیری چهار نقش عمده را دارد که بر کیفیت تصمیمات مدیریت در هر مرحله تأثیر می‏گذارد آن چهار نقش عبارتند از: 1- نقش تعیین هدف و روشن کردن فعالیت سازمانی با توجه به ارزیابی محیطی و شناخت SWOT 2- اداره کردن و مدیریت کردن آن مرحله از چرخه حیات 3- خلاقیت و نوآوری یا کارآفرینی سازمانی 4- هنر تلفیق و ترکیب کردن واحدها و بخش‏های سازمانی. هر کدام از این نقش‏ها در مراحل مختلف چرخه حیات سازمان متفاوت  می‏باشد به عنوان مثال زمانی که تعهد به طور واقعی مورد آزمایش قرار گرفته و خطر پذیرفته می‏شود سازمان متولد می‏گردد. بعد از دوره جدید، اجرا مهم‏ترین نقش را بر عهده دارد. همانند دوره ایجاد، نقش اداره کنندگی و یکپارچه سازی ( تلفیق) در درجه دوم اهمیت قرار دارند. وقتی نقش اجرا به آستانه خود رسید و تثبیت شد و تأمین‏کنندگان مشخص شدند و از جریان نقدینگی اطمینان حاصل شد مشتریان سفارشات تکراری خود را آغاز می‏کنند و مرحله اجرا با پیشرفت مواجه می‏شود لذا مدیر با نقش اداره‏کنندگی روبرو می‏شود و این نقش در این مرحله یعنی مرحله بلوغ سازمان اهمیت پیدا می‏کند در این مرحله سازمان از توجه به نیازهای مشتریان خود کاسته و بیشتر بر کنترل فعالیت های درونی متمرکز می‏شود و سعی در بهبود فرآیندها برای افزایش سودآوری دارد. و در مرحله اخر، که مرحله افول سازمانی می‏باشد تقش ابداعی و کارافرینی مدیر اهمیت پیدا می‏کند و مدیریت باید برای این که بتواند بقای خود را حفظ کند به دنبال یک ایده و فکر جدید باشد و یا در بازاری متفاوت فعالیت خود را آغاز کند. از جمله عواملی که باعث پیری سازمان می‏گردد این است که عملکرد وظیفه‏ای رهبری و مدیریت متناسب با دوره‏ای از مراحل عمر که سازمان در آن قرار می‏گیرد، تغییر نیابد. در دوره تولد یک PE بزرگ لازم است، یک مهاجم، یک فرد رؤیایی اجرایی، کسی که می‏تواند با اتکاء به خویش سریعأ تصمیمات رؤیایی بگیرد. در دوره رشد کسی مورد نیاز است که تشکیلاتی عمل کند، کسی که بتواند مسیرها را مشخص و مجزا کند تا سازمان قادر به اتخاذ تصمیمات مناسب و مستحکم گردد. خطر در این است که رهبری که در یک دوره موفق بوده، این سنگر را برای دوره بعدی نیز هم چنان حفظ کند در حالیکه قادر به تأمین نیازهای سازمان در دوره جدید نباشد. و این از دلایلی مهمی در پیری و دوران افول سازمانی می‏باشد که حیات و بقای سازمان را به خطر می‏اندازد. بنابراین اگر رهبری و مدیریت تفکر استراتژیک نداشته باشد و توجهی به نیازهای محیطی خود نکند دچار محدود اندیشی می‏شود و این زمینه‏های لازم را برای گرایش به ثبات و عدم انعطاف پذیری فراهم می‏کند و باعث بحرانی‏تر شدن وضعیت عمر سازمان شده و سازمان را به مرحله افول و پیری نزدیک می کند. لذا برای بیرون آمدن از این مشکلات یکسری روش‏هایی در هر مرحله از حیات سازمان باید انجام شود مثلاً در مرحله طفولیت آنچه که اهمیت دارد تأکید بر نتایج و بی توجهی بر خلاقیت است. در این مقطع خطر آن است که بنیان گذار انگیزه‏اش را از دست داده و احساس کند که تحت کنترل قرار گرفته و به جز حس مالکیت نصیب دیگری ندارد. در این دوره توصیه می‏شود که هیأت مدیره داخلی کنترل امور را در دست داشته باشد. سازمان نیازمند منابع مالی و حقوقی است که از خارج از سازمان تأمین می‏گردد. در مرحله رشد مناسب‏ترین درمان عبارت است از کمک رسانی به سازمان در شناخت مواردی که نباید انجام دهد.