عنوان کتاب (فارسی): سلسله درس‌های تفکر
عنوان کتاب (انگلیسی): De Bono’s Thinking Course
نام نویسنده: ادوارد دوبونو
نام مترجم: مرجان فرجی
ناشر: جوانه رشد
سال و دوره چاپ: نوبت اول، 1384
فهرست محتوا
معرفی کتاب سلسله درس‌های تفکر
ادوارد دوبونو در کتاب «سلسله درس‌های تفکر» نحوه تفکر واضح‌تر، مؤثرتر و گسترده‌تر را آموزش می‌دهد و می‌کوشد مطالبی کامل ارائه دهد که تمام جنبه‌های مهم تفکر را پوشش دهد، از ادراک و تحلیل گرفته تا خلاقیت و تصمیم‌گیری.
ادوارد دوبونو در این کتاب شیوه‌هایی نوین، قابل درک و کاربردی برای پرورش مهارت تفکر و اندیشیدن در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد؛ شیوه‌هایی که منجر به بهبود و تقویت مهارت‌های فکری و گریز از الگوهای فکری زیان‌آور می‌شود.
کتاب از 10 فصل تشکیل شده که عبارتند از: «تفکر به عنوان یک مهارت»، «پی ام آی/ PMI»، «ادراک و الگوها»، «تفکر جانبی»، «اطلاعات و تفکر»، «سایر افراد»، «عواطف و ارزش‌ها»، «تصمیم‌گیری»، «تفکر و عمل» و «تفکر آگاهانه».
تفکر به عنوان یک مهارت
فصل اول کتاب «سلسله درس‌های تفکر»، تفکر به عنوان یک مهارت بررسی شده است. ادوارد دوبونو در این بخش، از ارتباط هوش و ژن‌ها و همچنین هوش و تحصیلات می‌نویسد و توضیحات خود را با مثال‌های ساده و ملموس همراه می‌کند و یادآوری می‌کند که تفکر مهارتی قابل پیشرفت است، در صورتی که خودمان بخواهیم!
PMI
فصل دوم به معرفی ابزاری به نام «PMI» اختصاص دارد. پی ام آی ابزاری برای هدایت توجه است و به شما کمک می‌کند توجهتان را ابتدا به نکات مثبت، سپس به نکات منفی و سرانجام به نکات جالب معطوف کنید. دوبونو در این بخش، ضمن معرفی این ابزار ساده، تمرین‌های عملی هم برای درک بهتر مفهوم پی ام آی ارائه داده است.
راهکارها
گرایش طبیعی تفکر، پشتیبانی از نظرهایی است که از راه دیگری به جز فکر کردن به دست آمده باشد. این همان چیزی است که از پی ام آی ابزار مهمی می‌سازد؛ به این معنا که پی ام آی، با این گرابش طبیعی به مقابله بر می‌خیزد. جستجوی آگاهانه راهکارهای جایگزین، پا به پای پی ام آی بخش بسیار مهمی از مهارت تفکر است زیرا این جست‌وجو نیز با گرایش مزبور مقابله می‌کند. فصل سوم کتاب سلسله درس‌های تفکر به همین «راهکارها» اختصاص داده شده است.
ادراک و الگو
دوبونو در فصل چهارم این کتاب، «ادراک و الگو» را مورد بررسی قرار می‌دهد و می‌نویسد: «برای درک پدیده تفکر لازم است درباره نحوه عملکرد ذهن به عنوان یک سیستم پردازشگر اطلاعات، چیزهایی بدانیم.» و این همان موضوعی است که در این بخش به آن پرداخته می‌شود.
تفکر جانبی
«تفکر جانبی» یکی از مهمترین مفاهیم خلق شده توسط ادوارد دوبونو است که در فصل پنجم کتاب سلسله درس‌های تفکر به آن پرداخته شده است. تفکر جانبی به زبان ساده، یعنی داشتن نگاهی متفاوت و بهره‌گیری از روش‌های غیرمتعارف برای حل مسئله.
اطلاعات و تفکر
فصل ششم کتاب به «اطلاعات و تفکر» اختصاص دارد. ادوارد دوبونو درباره ارتباط اطلاعات و تفکر می‌نویسد: ما باید تا آنجا که می‌توانیم اطلاعات کسب کنیم اما به تفکر هم احتیاج داریم. مابرای اینکه بینیم چه اطلاعاتی را باید جست‌وجو کنیم و کجا باید به دنبال این اطلاعات بگردیم لازم است فکر کنیم.
سایر افراد
«قسمت اعظم فکر کردن هیچ کاری با بازی و معما ندارد، بلکه با افراد دیگر سر و کار دارد.» فصل هفتم کتاب سلسله درس‌های تفکر با عنوان «سایر افراد» با این جمله آغاز می‌شود و با تجزیه و تحلیل سیستم تصادم ادامه می‌یابد.
عواطف و ارزش‌ها
«بسیاری از مردم تفکر را چیز بی‌اهمیتی می‌دانند و معتقدند دست آخر، این عواطف هستند که انتخاب‌ها و اعمال ما را تعیین می‌کنند و در این میان فکر کردن هیچ تغییری در تصمیم نهایی ایجاد نمی‌کند.» شما با این عقیده موافقید؟ «عواطف و ارزش‌ها» موضوعی است که ادوارد دوبونو در فصل هشتم به تفصیل درباره آن توضیح داده است.
تصمیم‌گیری
دوبونو در فصل نهم کتاب سلسله درس‌های تفکر، تصمیم‌گیری را یک موضوع عملی می‌داند و روش‌های ده‌گانه تصمیم‌گیری را به مخاطب معرفی می‌کند:
- روش ریختن تاس
- روش انتخاب راحت‌ترین کار
- روش ارائه دلیل
- روش الاغ بوریدِن (قضیه حمار)
- روش راه حل ایده‌آل
- روش بهترین خانه
- روش «چه می‌شد اگر…»
- روش آرایه ساده
- روش آرایه کامل
- روش تنبلی
تفکر و عمل
«تفکر و عمل» موضوعی است که در دهمین فصل کتاب سلسله درس‌های تفکر مورد بررسی قرار گرفته است. ادوارد دوبونو جدا کردن اهل فکر از اهل عمل را کاری اشتباه می‌داند و درباره موضوعات مرتبط با فکر و عمل توضیح می‌دهد.
دوبونو در فصل پایانی کتاب می‌کوشد به این سوال پاسخ دهد که چگونه می‌توان از تفکر به صورت مهارتی کاربردی استفاده کرد؟ او پرورش تفکر را مهارتی آگاهانه، متمرکز، مطمئن و خوشایند معرفی می‌کند.
رمزها؛ کلید موفقیت درس‌های تفکر دوبونو
آنطور مرجان فرجی، مترجم این کتاب، در بخش پیشگفتار کتاب آورده: «رمز بهترین و سریع‌ترین راه ارتباطی است. ارتباط از طریق رمز تنها موقعی مؤثر و امکان پذیر است که قالب‌های پیش‌ساخته‌ای برای اجرای عملیاتی خاص موجود باشد. این قالب‌ها ممکن است بسیار پیچیده و مفصل باشند، اما فقط با انتقال عنوان رمز، کل اطلاعات مورد نیاز انتقال می‌یابد.
در این کتاب اکثر رمزهای انتخاب شده همان «سرواژه‌ها» هستند. کلید موفقیت درس‌های تفکر دوبونو همین رمزها هستند، که هر چند در ابتدا غریب و ناملموس به نظر می‌رسند، ولی پس از آشنایی کامل با این رمزها بزودی فواید بسیار و شگرف آنها بر شخص آشکار می‌گردد.»
معرفی ادوارد دوبونو
بسیاری از افراد ادوارد دوبونو، پایه‌گذار تریبون بین‌المللی خلاقیت» را با روش‌ها و واژگانی می‌شناسند که این نویسنده ابداع کرده است. تفکر جانبی (Lateral thinking) عبارتی است که توسط دوبونو مطرح شد و به حدی در میان اهالی رشته مدیریت و مدیران سازمان‌ها مورد استفاده قرار گرفت که وارد فرهنگ لغت آکسفورد شد.
ادوارد دوبونو (Edward de Bono) نویسنده و متفکر اهل کشور مالت، یکی از صاحب‌نظران پیشگام در عرصه آموزش تفکر به عنوان یک مهارت است. دوبونو نویسنده بیش از 60 کتاب است و آثارش به زبان‌های مختلفی ترجمه شده‌اند. آثار و تفکرات وی در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته و سازمان‌های معتبر متعددی، آموزه‌های وی را برای افزایش بهره‌وری به کار بسته‌اند.
سازوکار ذهن (The Mechanism of Mind)، شش کلاهِ تفکر (Six Thinking Hats)، درس های درست اندیشیدن (De Bono’s Thinking Course)، تفکر جانبی (Lateral Thinking)، چگونه ذهن زیبایی داشته باشیم (How to Have A Beautiful Mind) شش الگوی تفکر درباره‌ی اطلاعات (Six Frames For Thinking About Information) و فکر کن! پیش از آنکه خیلی دیر شود (Think! Before It’s Too Late) برخی از کتاب‌های ادوارد دوبونو هستند که به فارسی نیز ترجمه شده‌اند.
ادوارد دوبونو در ٩ ژوئن ٢٠٢١ بر اثر کهولت سن درگذشت.
مروری بر مهمترین فعالیت‌های ادوارد دوبونو
ایده‌های ادوارد دوبونو در نقطه مقابل منطق سقراط، افلاطون و ارسطو قرار داشت؛ شخصیت‌هایی که بیش از دو هزار سال پیش منطق را ساخته بودند و انسان‌ها را در یک چارچوب محدود نگه می‌داشتند.
ادوارد دوبونو که به دنبال شیوه‌های نوین بود، مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها را قتلگاهی برای خلاقیت می‌دانست؛ از همین روست که او را نه به عنوان یک مدرس، که به عنوان نظریه‌پرداز و فعال حوزه کسب و کار می‌شناسند.
دبونو پایه‌گذار «تریبون خلاق بین‌الملل» (International Creative Forum) است که شرکت‌ها و مؤسسات شناخته‌شده‌ای چون آی.بی.ام، نستله، بریتیش ایرویز و دوپون اعضای آن را تشکیل می‌دهند.
ام.آی.تی (MIT) یا مؤسسه فناوری ماساچوست در سال ۱۹۹۴ جایزه پیشگامان (Pioneer Prize) را در زمینه تفکر به ادوارد دوبونو اهدا کرد.
پدر تفکر خلاق که در زمینه پزشکی و روانشناسی تحصیل کرده است عبارت «تفکر جانبی» (Lateral Thinking) را نیز ابداع کرد؛ عبارتی که در فرهنگ انگلیسی آکسفورد جای گرفت.
ادوارد دوبونو مخترع بازی «اِل» (L-Game) نیز هست؛ یک بازی ساده، استراتژیک و دو نفره که می‌توان آن را طوری بازی کرد که هرگز برنده یا بازنده‌ای نداشته باشد.
گردآوری و تلخیص: المیرا صابرنعیمی
